Otto von Bismarck: Người đứng sau mô hình nhà nước vú em (nhà nước phúc lợi) hiện đại

Đưa người dân của mình lệ thuộc vào sự bố thí là một di sản không thể tha thứ được và giờ là lúc để chúng ta học hỏi từ điều đó.

Nhà tiếu lâm chính trị quá cố Tom Anderson từng nói rằng mô hình “nhà nước vú em” có tên tên như vậy là bởi vì các chính trị gia lấy phần “vú” và những người còn lại làm “em”. Nhà kinh tế học Walter Williams nói rằng nó giống như việc “cho quan ăn dân”. Một số người khác đã định nghĩa nó như kiểu “một đám người đứng thành một vòng tròn và tay người này móc túi người bên cạnh.” Cá nhân tôi nghĩ đó là một viễn cảnh mà trong đó các chính trị gia chào mời sự an sinh nhưng cuối cùng lại gây ra sự phá sản cả về tài chính lẫn đạo đức.

Có lẽ lời phê bình hùng hồn nhất về nhà nước vú em đến từ nhà kinh tế học Thomas Sowell. Trong nhiều dịp, ông đã mô tả nó như sau:

Nhà nước vú em là trò lừa bịp lâu đời nhất trên thế giới. Đầu tiên, bạn lặng lẽ móc túi người ta, sau đó bạn trả lại một phần số tiền cho họ dưới danh nghĩa là cho… Người ta luôn đánh giá nó dựa trên ý tốt, hơn là thực tế tệ hại… Nó bảo vệ mọi người khỏi những hậu quả do chính sai lầm của họ gây ra , phổ biến rộng rãi hơn sự vô trách nhiệm trong xã hội…Đó không thực sự là vì phúc lợi của quần chúng mà là vì cái tôi của giới thượng lưu.

Đó là rất nhiều trò khôn lỏi được gói gọn trong một vài câu súc tích, nhưng lịch sử của mô hình nhà nước vú em luôn khác xa với những lời hứa của nó. Nó bắt đầu một cách khiêm tốn, sau đó là các hóa đơn chồng chất. Để chi trả cho nó, thâm hụt, thuế, nợ và lạm phát tăng lên. Cướp của Peter để trả cho Paul, những kẻ mị dân tiến hành chiến tranh giai cấp và mua phiếu bầu bằng nó. Tiềm lực tài chính dài hạn của một quốc gia bị hy sinh vì sự thỏa mãn ngắn hạn. Sự tự lực và sự sáng tạo cá nhân dần mờ nhạt và được thế chỗ bằng sự lệ thuộc vào một nhóm quyền lực tập trung. Mọi người trở nên ít từ thiện hơn, cho rằng Nhà nước sẽ lo những việc mà trước đây họ từng làm với chi phí chỉ bằng một nửa. Sớm hay muộn, nếu mô hình chính phủ vú em cứ tiếp tục, thì số lượng kẻ ăn sẽ áp đảo người làm.

Vậy chúng ta trông đợi điều gì từ một hành vi vô đạo đức khi việc cướp bóc được hợp pháp hóa ngoại trừ những kết quả tồi tệ? Ngay cả thế giới động vật cũng không đủ ngu để chấp nhận nó, như tôi đã viết trong bài báo này về những bài học mà động vật có thể dạy chúng ta.

Vậy ý tưởng chính phủ nên làm vú em, lệ thuộc vào các chính trị gia thay vì trách nhiệm cá nhân và tự lực gánh sinh từ đâu mà ra?

Các mô hình nhà nước vú em không phải cái gì đó mới mẻ. Cộng Hòa La Mã cổ đại đã thoái hóa trở thành một dạng như vậy trước khi nó sụp đổ, không phải tự nhiên mà nó mất đi cả sự tự do lẫn sự tồn tại của nó.

Một người được gọi là Cha đẻ của các phiên bản hiện đại. Đó chính là Otto von Bismarck (1815-1898), thủ tướng Đức trong gần 20 năm.

Dẫu không phải lỗi của ông ta, Bismarck được sinh ra vào đúng Ngày Cá tháng Tư. Tuy nhiên, vì đã ông ta đã lừa phỉnh cả một quốc gia bằng mô hình nước vú em, nên ông ta đáng trách. Có phải ông ấy làm điều đó vì ông ấy yêu mọi người và chỉ muốn giúp đỡ họ? Đó là quan điểm ngây thơ và phi lịch sử. Sự thật là ông ta còn tinh ranh và vụ lợi hơn thế nhiều. Ông ta không phải là Mẹ Theresa.

Vị thủ tướng sắt thép, như được biết đến vào thời của ông, đã hợp nhất 25 công quốc, vương quốc và các thành quốc, trở thành một Đế chế Đức liên bang vào năm 1871. Với việc Wilhelm I là người có chủ quyền của Đế chế, Bismarck đã chuyển sang những năm tiếp theo để củng cố quyền lực của mình đối với nước Đức chính trị và xã hội. Trong vòng một thập kỷ, ông coi những người theo chủ nghĩa xã hội là một mối đe dọa lớn và ngày càng tăng. Ông quyết định cách tốt nhất để ngăn chặn bọn chúng là hối lộ cử tri trước khi những người theo chủ nghĩa xã hội chiếm đủ ghế trong Quốc hội để làm điều tương tự, và tệ hơn.

Ismael Hernandez của Viện Tự do & Đức hạnh lưu ý rằng chủ nghĩa phúc lợi của Bismarck đã được bán như một liều thuốc giải độc cho sự bất an:

Sự bất an dẫn nhiều người vào hành động được coi là trở ngại và mối đe dọa đối với phẩm giá con người. Sự bất an tạo ra cảm giác bất lực và quyền lợi được đề xuất như một giải pháp…Bismarck khẳng định rằng nhà nước nên giúp đỡ người nghèo “một bàn tay giúp đỡ lúc hoạn nạn….Không phải như của bố thí, mà như một quyền lợi.” Ông gọi hệ thống của mình là Staatssozialismus, hay “chủ nghĩa xã hội nhà nước”.

Năm 1883, Bismarck bảo đảm thông qua bảo hiểm y tế toàn quốc. Một năm sau, ông ta tiếp tục với bảo hiểm tai nạn, rồi vài năm sau đó là bảo hiểm tàn tật. Dù sao cũng khá khen là, Bismarck đã không để chính phủ độc quyền trong những lĩnh vực này; thay vào đó, ông ta buộc mọi người phải trả tiền cho các chương trình bảo hiểm bắt buộc do chính phủ điều tiết. Ông ta là một học viên của trường phái tư duy dài hạn gọi là “cho cá sấu ăn trước đi để nó ăn thịt bạn sau cùng”. Dẫu vậy thì cuối cùng những người theo chủ nghĩa xã hội cũng lên nắm quyền, không lâu sau khi Bismarck qua đời vào năm 1898 ở tuổi 83.

Sự khởi đầu của nhà nước phúc lợi hiện đại Đức không phải là một viễn cảnh thiên đường về lòng vị tha và lòng trắc ẩn, mà không gì khác hơn là một mưu đồ chính trị để một người giữ cho mình và đồng bọn của mình tại vị. Đó là một khởi đầu tương đối khiêm tốn đối với mô hình nhà nước vú em, nhưng, mồi lửa đã bắt đầu bén để mở ra một trang sử tệ hại hơn. Các sáng kiến ​​của Bismarck đã mang lại niềm tin cho các tay ủng hộ chính phủ vú em của Thế kỷ 20 rằng họ có thể làm được nhiều hơn thế nữa (và gây ra nhiều sự tàn phá hơn nữa trong quá trình này).

Bismarck có biệt danh là Thủ tướng Sắt thép vì lý do chính đáng. Ông ta yêu cầu những người khác phải tuân theo ý muốn của ông ta. Steinberg viết: “Ông ấy nổi cơn thịnh nộ và căm thù cho đến khi suýt tự sát” và “mất bình tĩnh trước một sự khiêu khích nhỏ nhất. Đối với Bismarck, nói dối là một nỗi ám ảnh không thể cưỡng lại. Thực thi quyền lực là lý do tồn tại của ông ta. Nếu không phải vì Hoàng đế Wilhelm II nhất quyết ép ông ta từ chức vào năm 1890, Bismarck có lẽ đã ức hiếp người dân Đức cho đến ngày hấp hối.

Trong cuốn tiểu sử tuyệt vời của mình, “Bismarck: Một đời người”, nhà sử học Jonathan Steinberg đã đưa ra đánh giá về di sản của vị Thủ tướng Sắt thép:

Khi Bismarck rời nhiệm sở, tinh thần phục tùng của người dân Đức đã được củng cố, một sự phục tùng mà họ không bao giờ hồi phục được.

Thật là một di sản khủng khiếp cho các thế hệ tương lai!

Sẽ thật thật tươi mới và tuyệt vời biết bao nếu một người đương chức để cho người dân của mình được tự do và độc lập hơn so với khi lúc mới nhận chức! Bismarck đã không làm vậy. Và ngay cả những thứ “hàng free” mà nhà nước vú em của ông ta cung cấp cũng không thực sự miễn phí. Nó thực ra, rất đắt. Sự bất an cuối cùng đã được chứng minh là điều ít lo lắng nhất của người dân Đức.

Trong cuộc bầu cử giữa nhiệm kỳ gần đây ở Mỹ, nhiều ứng cử viên hứa sẽ “giải quyết” tình trạng chi tiêu bừa bãi của chính phủ đã giành chiến thắng. Để thực hiện những lời hứa đó, họ không được chỉ đơn giản là “cải cách” và “tái cấu trúc” mô hình nhà nước vú em,  không được để nó nguyên vẹn rồi cuối cùng nó lại phát triển trở lại. Họ phải nhất quán và đặt cược mọi thứ cho việc này.

Đưa đồng bào của mình lệ thuộc vào sự bố thí là một di sản không thể tha thứ của Otto von Bismarck, và đã đến lúc chúng ta học hỏi từ điều đó.

Nguồn: https://fee.org/articles/otto-von-bismarck-the-man-behind-the-modern-welfare-state