Giá Trị là gì?
Khi nhắc tới “giá trị”, chúng ta thường nghĩ tới giá cả, như việc so sánh giá của những chiếc xe hơi. Nhưng giá trị không chỉ đơn giản là xem xét số tiền mình bỏ ra để mua, mà còn phải suy xét đến các khả năng khác chúng ta đang từ bỏ các lựa chọn khác để có được món hàng.
Henry Hazlitt là một nhà báo người Mỹ, ông đã viết cuốn sách Hiểu Kinh Tế Qua Một Bài Học, cuốn sách viết về câu chuyện của một chủ tiệm bánh mì.
Hãy tưởng tượng, một đứa trẻ ném trái banh vào cửa sổ tiệm bánh. Ông chủ rất khó chịu nhưng được một người bạn an ủi và khuyến khích ông ta hình dung ra bức tranh rộng lớn hơn. Lúc này, chủ tiệm bánh phải mua cửa sổ mới và tiệm kính sẽ là người hưởng lợi. Chủ tiệm kính phải mua vật liệu và chi trả cho công nhân để làm cái cửa sổ mới. Cuối cùng, có lẽ một vài người công nhân đó sẽ biết và mua bánh mì của tiệm bánh. Vì vậy, hành động phá hoại này chưa chắc là một điều tồi tệ, mà điều đó sẽ mang lại lợi ích cho kinh tế địa phương và những nơi khác!
Thật đáng tiếc, cái viễn cảnh đó thực ra không phải là toàn bộ câu chuyện.
Xét cho cùng, nếu cái cửa sổ không bị bể thì tiền sẽ được chi cho việc khác.
Có lẽ, ông ta sẽ mua một cái biển hiệu mới hoặc một bộ đồ mới cho việc kinh doanh. Như vậy thì lợi ích của thợ làm kính sẽ bị mất đi vì thợ làm biển hiệu hay thợ may. Không như mọi người nghĩ, chúng ta sẽ không bao giờ được thấy chủ tiệm bánh sẽ chi tiền như thế nào. Thay vào đó, chúng ta chỉ thấy được cửa sổ mới đã được sửa.
Những gì Hazlitt miêu tả, được gọi là chi phí cơ hội. Số tiền chi cho cái cửa sổ mới không đơn giản là một giao dịch, mà còn là những sản phẩm hay dịch vụ mà ông ta có thể nhận được.
Hazlitt còn nói rằng: “Nhà kinh tế dở chỉ thấy được cái lợi ngay trước mắt, còn nhà kinh tế giỏi thì nghĩ được về sau.”
Nếu bạn thấy rõ sai lầm trong lập luận của người bạn chủ tiệm bánh, bạn có thể ngạc nhiên khi biết rằng có biết bao nhiêu “nhà kinh tế dở” trên thế giới ngày nay.
Ví dụ, Paul Krugman là một nhà kinh tế học nổi tiếng đã có nhiều đóng góp cho Thời Báo New York, ông ta nhận định rằng một thảm họa quốc gia như vụ khủng bố 11/9, hay thậm chí giả tưởng như người ngoài hành tinh xâm lăng sẽ kích thích nền kinh tế Mỹ, giống như vụ cửa sổ bể của người thợ làm bánh!
Mặc dù chắc chắn rằng những thảm kịch này tạo ra công ăn việc làm trong ngành xây dựng, vệ sinh hoặc vũ khí chống người ngoài hành tinh, nhưng không có nghĩa xã hội thực sự trở nên tốt hơn. Cũng giống như vụ bể cửa sổ, một vài công ty sẽ được hưởng lợi nhờ vào chi phí phát sinh của công ty khác.
Hãy nhớ rằng, mục đích của nền kinh tế không chỉ đơn giản là làm việc hoặc kiếm tiền , mà nó phải đáp ứng nhu cầu của mỗi cá nhân. Nếu thực sự không có ai muốn và cần vũ khí chống người ngoài hành tinh, thì toàn bộ tiền bạc, thời gian và nguồn lực bỏ ra đều phí phạm, thay vào đó họ có thể dùng chúng để sản xuất ra những sản phẩm đáp ứng nhu cầu và mong muốn của mọi người.
Chi phí cơ hội là bất cứ điều gì khác có thể thực hiện được kể cả khi không có sẵn về thời gian, nguồn lực và tiền bạc.
Đó là lý do tại sao chúng ta phải có tầm nhìn khi làm việc và phải cân nhắc chi tiêu tiền bạc và thời gian một cách hợp lý. Khi đó sẽ có nhiều nguồn lực để tạo ra thứ mình thật sự mong muốn, giúp mọi người trở nên giàu có và hạnh phúc.
Không như chúng ta nghĩ, chánh phủ giống như người bạn của chủ tiệm bánh thường không thể suy nghĩ như một nhà kinh tế giỏi.
Chánh phủ không phải là doanh nghiệp hay nhà sản xuất, cũng không phải là chủ tiệm bánh cung cấp hàng hoá hay dịch vụ để kiếm tiền. Họ chỉ thu tiền thuế và dùng nó để lựa chọn đầu tư các dự án.
Ví dụ, nếu chánh phủ đánh thuế người dân để chi tiền cho một sân vận động đá banh mới, thật là dễ dàng khi một chánh trị gia chỉ vào dự án lớn và nói “Đây chính là tiền thuế của các bạn đó!” Nhưng điều mà không ai có thể nhìn thấy, đó là tất cả những thứ mà người dân bị mất đi bởi vì các loại thuế mà chính phủ đang đánh lên họ.
Nếu không phải vì thuế, mọi người có thể chọn cách chi tiêu hoặc tiết kiệm tuỳ theo ý họ. Theo cá nhân tôi, chúng ta có lẽ muốn mua một đôi giày mới, đi một chuyến du lịch, bắt đầu một công việc kinh doanh mới hoặc tiết kiệm cho tương lai và những điều đó là vô tận. Suy cho cùng, ta biết được điều gì tốt hơn mà chánh phủ cầnthực hiện.
Đó là lý do tại sao mọi người nên có suy nghĩ như một nhà kinh tế giỏi là rất quan trọng. Những việc làm đó cho phép chúng ta đưa ra những quyết định tốt trong thời gian dài về cách dùng đồng tiền sao cho đúng. Và điều đó cho phép mọi người yêu cầu các chánh trị gia phải chịu trách nhiệm trước những gì mà họ muốn lấy từ người dân.
